Protoplasta – najstarszy znany przodek, od którego wywodzi się konkretny ród. Innymi słowy jest to osoba, poza którą historia danego rodu nie sięga. Protoplasta jest najstarszym wstępnym, ponieważ to on urodził się najwcześniej. Protoplasty nie należy mylić z seniorem rodu, czyli najdłużej żyjącą osobą w rodzinie.